See in Reader
19 KiB
ဖော်ပြချက်
လူတို့ပုံပြင်ပြောသောအခါမျိုးတွင် ပုံမှန်အားဖြင့် အဖြစ်အပျက်များ ကိုထည့်သွင်းပြောကြားလေ့ရှိသည်။ ထိုအစဉ်လိုက်ဖြစ်သော အဖြစ်အပျက်များသည် ပုံပြင် သို့မဟုတ် ဇာတ်လမ်း၏ ဇာတ်ကြောင်းကို သယ်ဆောင် သွားသည်။ ထိုဇာတ်ကြောင်းတွင် အပြုအမူများကို ဖော်ပြသော စာပိုဒ်များနှင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး ဇာတ်လမ်း အား သယ်ဆောင်သွားသည်။ သို့သော် တစ်ခါတစ်ရံတွင် စာရေးသူသည် အပြုအမူများအားဖော်ပြခြင်းကို ခေတ္တရပ်နားလျှက် ထိုဇာတ်လမ်းအားပိုမိုနားလည်စေရန်အတွက် အချို့အချက်အလက်များအားထည့်သွင်း ရေးသားလိမ့်မည်။ ထိုအချက်အလက်များကို နောက်ခံအချက်အလက် (Background Information) ဟု ခေါ်ပါသည်။ နောက်ခံသတင်းအချက်အလက် တွင် ဖော်ပြလိုသည့်အဖြစ်အပျက်များမတိုင်မှီ ထိုအဖြစ်အပျက်များတွင် ပါဝင်မည့် အရာဝတ္တုများ ပါဝင်ပါသည်။ သို့မဟုတ် ဇာတ်လမ်းတွင် ပါဝင်သော တစ်စုံတစ်ခု အကြောင်းကိုရှင်းပြခြင်းလည်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ သို့တည်းမဟုတ် ဇာတ်လမ်းနောက်ပိုင်းတွင် ဖြစ်လာမည့် အရာကို ရှင်းပြနေခြင်းလည်းဖြစ်နိုင်ပါသည်။
ဥပမာ _ အောက်တွင်ဖော်ပြမည့် ဇာတ်လမ်းမှ စာလုံးမဲထားသော အချက်များသည် နောက်ခံအချက်အလက်များ ပင်ဖြစ်ကြသည်။
ပေတရုနှင့် ယောဟန်တို့ အမဲလိုက်ခရီးကို ထွက်ခဲ့ကြသည် အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် နောက်တစ်နေ့တွင် သူတို့၏ ရွာ၌ အကျွေးအမွေးပွဲ ရှိသောကြောင့် ဖြစ်ပြီး ပေတရုသည် ရွာရှိ အတော်ဆုံးအမဲလိုက် သမားဖြစ်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။ သူသည် တစ်ချိန်က တောဝက်သုံးကောင်အား တစ်ရက်တည်းဖြင့် အမဲလိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ သူတို့သည် ချုံပုတ်ငယ်များမှ နာရီပိုင်းမျှ တောဝက်အသံမကြားခင်အချိန်အထိ သိုသိပ်စွာ သွားလာခဲ့ကြသည်။ တောဝက်မြင်သောအခါတွင် တောဝက်သည် ထွက်ပြေးသွားသော်ငြားလည်း တောဝက်အားပစ်လိုက်နိုင်ပြီး အမဲလိုက်ခြင်းအောင်မြင်သွားသည်။ တောဝက်၏ ခြေထောက်တွင် သူတို့ဆောင်ယူလာသည့် ကြိုးများဖြင့်တုတ်နှောင်လိုက်ပြီး ထမ်းပိုး ဖြင့် အိမ်သို့သယ်ဆောင်လာခဲ့သည်။ သူတို့ရွာသို့ရောက်သောအခါ ပေတရု၏ ဝမ်းကွဲများ ထိုဝက်ကို မြင်သောအခါ သူ၏ ဝက် ဖြစ်နေမှန်းသိလိုက်လေသည်။ ပေတရုသည် သူ့ဝမ်းကွဲ၏ ဝက်အား မှားယွင်းစွာ သတ်လိုက်မိခြင်းဖြစ်သည်။
နောက်ခံအချက်အလက်သည် အရင်က ဖြစ်သော အရာများကို ပြောပြနေခြင်းဖြစ်သကဲ့သို့ နောက်ဖြစ်မည့် အရာများကိုလည်းပြောနေခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုဥပမာထဲမှာ နောက်ခံအချက်အလက်များမှာ - “နောက်တစ်နေ့တွင် သူတို့၏ရွာ၌ အကျွေးအမွေးပွဲရှိသည်” “တစ်ချိန်က တောဝက်သုံးကောင်အား တစ်ရက်တည်းဖြင့် အမဲလိုက်နိုင်ခဲ့သည်” “သူတို့နှင့်အတူပါလာသော” “ပေတရုသည် သူ့ဝမ်းကွဲ၏ ဝက်အား မှားယွင်းစွာ သတ်လိုက်မိခြင်းဖြစ်သည်။”
ထို့အတူ နောက်ခံအချက်အလက်များတွင် ကြိယာ “be” နှင့် “was” “were” တို့အား လှုပ်ရှားပြ ကြိယာများနေရာတွင်အသုံးပြုပါသည်။ ဥပမာ - “Peter was the best hunter in the village” နှင့် “it was his own pig” တို့ဖြစ်သည်။
နောက်ခံအချက်အလက်များသည် တစ်ခါတစ်ရံတွင် ဇာတ်လမ်း၏ အစိတ်အပိုင်းများတွင်မပါဝင်သော အချက်များကိုလည်း အမှတ်အသားများဖြင့် ပြသပါသည်။ ဤဥပမာ မှ နမူနာ များမှာ - “အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် (because)” “တစ်ချိန်က (once)” နှင့် “had” တို့ဖြစ်ကြသည်။
စာရေးသူသည် နောက်ခံအချက်အလက်များအား အောက်ဖော်ပြပါအချက်များဖြင့် အသုံးပြုနိုင်သည်
- စာဖတ်သူ (သို့) နားထောင်သူတို့အား ဇာတ်လမ်းတွင် ပိုမို စိတ်ဝင်စားလာစေရန်
- စာဖတ်သူ (သို့) နားထောင်သူတို့အား ဇာတ်လမ်း၏ အချို့အချက်များကို နားလည်စေရန်
- စာဖတ်သူ (သို့) နားထောင်သူတို့အား ဇာတ်လမ်း၏ အချို့အချက်များသည် အဘယ့်ကြောင့် အရေးကြီးသောအရာဖြစ်ကြောင်း နားလည်စေလို၍ဖြစ်သည်။
- ဇာတ်လမ်း၏ ဇာတ်အိမ်အားပြောပြလို၍ဖြစ်သည်။
- ဇာတ်အိမ်တွင် အောက်ပါတို့ ပါဝင်နိုင်သည်
- ဇာတ်လမ်းသည် မည်သည့်နေရာတွင် ဖြစ်သနည်း။
- ဇာတ်လမ်းသည် မည်သည့်အချိန်တွင် ဖြစ်သနည်း။
- ဇာတ်လမ်းအစတွင် မည်သူတို့ပါဝင်သနည်း။
- ဇာတ်လမ်းအစတွင် မည်သည့်အရာတို့ဖြစ်ခဲ့ သနည်း။
ဘာသာပြန်ရာ၌အခက်အခဲဖြစ်ရသည့်အကြောင်းအရင်း
- ဘာသာစကားများတွင် မတူညီသော နောက်ခံအချက်အလက် နှင့် ဇတ်လမ်း၏ သတင်းအချက်အလက်များကို ဖော်ပြပုံခြင်းမတူညီကြပါ။
- သင်(ဘာသာပြန်သူ) အနေဖြင့် သမ္မာကျမ်းစာမှ ဖြစ်စဉ်များကို နားလည်ရန်လည်းလိုအပ်ပါသည်။ မည်သည့်အရာသည် နောက်ခံအချက်အလက်ဖြစ်ပြီး မည်သည့်အရာက ဇာတ်လမ်း၏ သတင်းအချက်ဖြစ်သည် ကို သိရှိရန်လိုအပ်သည်။
- သင်အနေဖြင့် ဇာတ်လမ်းအားဖော်ပြရာတွင် ဖြစ်စဉ်ဖြစ်ရပ်များကို ပြန်ဆိုမည့်ဘာသာစကားရှိ စာဖတ်သူများ နားလည်နိုင်မည့် အစီအစဉ်များဖြင့်ဖော်ပြသင့်သည်။ မည်သည့်အရာက နောက်ခံအချက်အလက်ဖြစ်ပြီး မည်သည့် အရာက ဇာတ်လမ်း၏ သတင်းအချက်အလက်ဖြစ်ကြောင်း ပေါ်လွင်အောင်ရေးနိုင်ရမည်ဖြစ်သည်။
သမ္မာကျမ်းစာမှဥပမာများ
ဟာဂရ က အာဗြံ ရဲ့သားကိုမွေဖွားပေးပြီးနောက် အာဗြံ က ဟာဂရမွေးဖွားပေးခဲ့တဲ့သူ့ရဲ့သားကို အစ္စမေလဟုနာမည်ပေးခဲ့သည်။ဟာဂရက အာဗြံအတွက် အစ္စမေလအား မွေးဖွားပေးခဲ့သည့်အချိန်တွင် အာဗြံ၏အသက်ဟာ ၈၆ နှစ်ရှိနေပြီဖြစ်သည်။ (ကမ္ဘာဦးကျမ်း 16:16ULT)
ပထမစာကြောင်းသည်အဖြစ်အပျက်နှစ်ခုကိုဖော်ပြထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ဟာဂရ သည် ကလေးမွေးပေးခဲ့ပြီး အာဗြံ သည်သူ၏သားဖြစ်သူကိုနာမည်ပေးခဲ့သည်။ဒုတိယစာကြောင်းသည် ထိုအကြောင်းအရာများဖြစ်ပျက်သည့် အချိန်တွင် အာဗြံ ၏အသက်မည်မျှရှိဟူသောနောက်ခံအချက်အလက်ကို ဖော်ပြထားခြင်းဖြစ်သည်။
ဤမတိုင်ခင်စာပိုဒ်ငယ်များသည် ယေရှု၏နှစ်ခြင်းခံရချိန်ကို ဖော်ပြသည်။ ဤစာကြောင်းသည်ယေရှု၏ အသက်နှင့် ဘိုးဘွားဘီဘင်စသည့်နောက်ခံအချက်အလက်ကို ဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။ဤအကြောင်းအရာသည် ယေရှုတောကန္တရကဲ့သို့သွားသည့်အချိန်ကိုဖော်ပြသည့်အခန်း (၄) တွင်ပြန်လည်စတင်းလာသည်။
ဒုတိယကဒက်ဥပုသ်နေ့၌ယေရှုသည်ဂျုံစပါးလယ်ကွက်တို့ကို ဖြတ်၍ကြွတော်မူလျှင် သူ၏တပည့်တော်တို့သည် စပါးသီးနှံတို့ကိုဆွတ်ဥလက်ဖြင့်ပွတ်နယ်ကာစားကြ၏။သို့သော် ဖာရိရှဲအချို့က ပြောကြသည်။ (လုကာ 6:2 - 2a ULT)
ဤမတိုင်ခင်စာပိုဒ်ငယ်များသည် ယေရှု၏နှစ်ခြင်းခံရချိန်ကို ဖော်ပြသည်။ဤစာကြောင်းသည်ယေရှု၏ အသက်နှင့် ဘိုးဘွားဘီဘင်စသည့်နောက်ခံအချက်အလက်ကို ဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။ဤအကြောင်းအရာသည် ယေရှုတောကန္တရကဲ့သို့သွားသည့်အချိန်ကိုဖော်ပြသည့်အခန်း (၄) တွင်ပြန်လည်စတင်းလာသည်။
ဒုတိယကဒက်ဥပုသ်နေ့၌ယေရှုသည်ဂျုံစပါးလယ်ကွက်တို့ကို ဖြတ်၍ကြွတော်မူလျှင် သူ၏တပည့်တော်တို့သည် စပါးသီးနှံတို့ကိုဆွတ်ဥလက်ဖြင့်ပွတ်နယ်ကာစားကြ၏။သို့သော် ဖာရိရှဲအချို့က ပြောကြသည်။ (လုကာ 6:1 - 2a ULT)
ဤစာပိုဒ်သည်အကြောင်းအရာ၏ဇာတ်လမ်းအားဖော်ပြသည်။ဤအခြင်းအရာသည် ဒုတိယကဒက်ဥပုသ်နေ့၌ ဂျုံစပါးလယ်ကွက်တွင်ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည်။ယေရှုသည် တပည့်တော်များနှင့် ဖာရိရှဲတမျိုးပါဝင်ခဲ့၍ ယေရှု၏တပည့်တော်များသည်စပါးအသီးအနှံတို့ကိုဆွတ်၍စားသုံးခဲ့ကြသည်။ အကြောင်းအရာ၏အဓိကဖြစ်စဉ်သည် “သို့သော်ဖာရိရှဲအချို့ပြောကြသည်” ဟူသောစာကြောင်းဖြင့်စတင်ခဲ့သည်။
ဘာသာပြန်ခြင်းနည်းစနစ်များ
ဘာသာပြန်ခြင်းအစားရှင်းရှင်းလင်းလင်းနှင့် သဘာဝအတိုင်းဖြစ်စေရန်အတွက် သင်၏ဘာသာစကားတွင် လူများပုံပြင်ပြောသည့်ပုံအားလေ့လာထားရန်လိုအပ်ပါသည်။သင်၏ ဘာသာစကားတွင် နောက်ခံအချက်အလက်များအားမည်ကဲ့သို့အမှတ်အသားပြုသည်ကိုလေ့လာပါ။ ဤအရာများ ကိုလေ့လာရန် အတွက် အချို့ပုံပြင်/အကြောင်းအရာများက်ုချရေးရန်လိုအပ်ပါလိမ့်မည်။ သင်၏ဘာသာစကားတွင် မည်သည့်ကြိယာများအားနောက်ခံအချက်အလက်များအတွက်အသုံးပြုသည်။အခြားစကားလုံးများ(သို့မဟုတ်)မည်သည့်သိသာစေမည့်အကြောင်းအရာများသည်နောက်ခံအချက်အလက် ဖြစ်သည်။ ထိုအခါမှသာ သင်၏ဘာသာပြန်သည်သဘာဝကျ၍ ရှင်းလင်းပြီးလူများလွယ်လွယ်ကူကူဖြင့်န နားလည်မည်ဖြစ်သည်။
(1) တိကျသည့်အချက်အလက် (အချို့) များသည်နောက်ခံအချက်အလက်ဖြစ်ကြောင်းဖော်ပြရန်သင့်ဘ ဘာသာစကား၏နည်းလမ်းအားအသုံးပြုပါ။
(1) အစောပိုင်းအဖြစ်အပျက်များအားဦးစွာဖော်ပြရန်အတွက်အချက်လက်များအားပြန်၍အစီစဉ်ချပါ။ (နောက်ခံအချက်အလက်များအလွန်ရှည်လျားခြင်းသည်အမြဲတမ်းအတွက်မဖြစ်နိုင်ပါ။)
Examples of Translation Strategies Applied
(1) Use your language’s way of showing that certain information is background information. The examples below explain how this was done in the ULT English translations.
And Jesus himself was beginning about 30 years old. He was the son (as it was assumed) of Joseph, of Heli. (Luke 3:23 ULT)
English uses the word “and” to show that there is some kind of change in the story. The verb “was” shows that it is background information.
Therefore, also exhorting many other things, he preached the good news to the people. But Herod the tetrarch, having been rebuked by him concerning Herodias, the wife of his brother, and concerning all the evil things that Herod had done, added even this to them all: He locked John up in prison. (Luke 3:18-20 ULT)
The bolded phrases happened before John rebuked Herod. In English, the helping verb “had” in “had done” shows that Herod did those things before John rebuked him.
(2) Reorder the information so that earlier events are mentioned first.
Hagar gave birth to Abram’s son, and Abram named his son, whom Hagar bore, Ishmael. Abram was 86 years old when Hagar bore Ishmael to Abram. (Genesis 16:16 ULT)
“When Abram was 86 years old, Hagar gave birth to his son, and Abram named his son Ishmael.”
Therefore, also exhorting many other things, he preached the good news to the people. But Herod the tetrarch, having been rebuked by him concerning Herodias, the wife of his brother, and concerning all the evil things that Herod had done, added even this to them all: He locked John up in prison. (Luke 3:18-20 ULT)
The translation below reorders John’s rebuke and Herod’s actions.
“Now Herod the tetrarch married his brother’s wife, Herodias, and he did many other evil things, so John rebuked him. But then Herod did another very evil thing. He had John locked up in prison.”