第二章 語氣和心態 (Mood and Attitude)
前言 (Introduction)
- 語氣 (mood):作者、說話者眼中動作與reality (現實、真實、實際情況) 之間的關係。換言之,語氣表達作者、說話者看待動作的心態 (attitude)。
- 就動詞而言,語氣的重要性僅次於觀點。
- 語氣分成兩大類:直說語氣 (indicative)、非直說語氣 (non-indicative)。
1. 直說語氣形式 (Indicative Mood Form)
- 直說語氣≠客觀的事實。要說謊,通常會用直說語氣。
- 直說語氣=沒有特別理由要用另外方式時所使用的正常語氣,既可用於陳述句,也能用於疑問句;既可用來表達事實,也能用來說謊。
- 直說語氣:表達作者、說話者對於動作現況的陳述 (assertion)。
(1) 約13:21 Ταῦτα εἰπὼν ‹ὁ› Ἰησοῦς ἐταράχθη τῷ πνεύματι καὶ ἐμαρτύρησεν καὶ εἶπεν 耶穌說了這話,心裡憂愁,就明說:
(2) 可1:21 καὶ εὐθὺς τοῖς σάββασιν εἰσελθὼν εἰς τὴν συναγωγὴν ἐδίδασκεν. 耶穌就在安息日進了會堂教訓人
(3) 羅1:8 Πρῶτον μὲν εὐχαριστῶ τῷ Θεῷ μου διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ περὶ πάντων ὑμῶν 第一,我靠著耶穌基督,為你們眾人感謝我的神
(4) 約13:8 “Ἐὰν μὴ νίψω σε οὐκ ἔχεις μέρος μετ’ ἐμοῦ. 我若不洗你,你就與我無分了。
(5) 可1:24 “Τί ἡμῖν καὶ σοί Ἰησοῦ Ναζαρηνέ; ἦλθες ἀπολέσαι ἡμᾶς. 拿撒勒人耶穌,我們與你有甚麼相干?你來滅我們麼?
(6) 可5:35,39 “Ἡ θυγάτηρ σου ἀπέθανεν· …τὸ παιδίον οὐκ ἀπέθανεν 你的女兒死了…孩子不是死了…【各自主觀的陳述,與客觀事實無關】
2. 非直說語氣形式 (Non-Indicative Mood Form)
- 非直說語氣包括:命令語氣 (Imperative)、假設語氣 (Subjunctive)、祈願語氣 (Optative)、未來式 (Future)。
- 非直說語氣:表達作者、說話者對於動作的預期 (projection)。
2.1 命令語氣 (Imperative)
2.1.1 動作與觀點 (Action and Aspect)
- 傳統文法認為:不定過去式命令語氣 (aorist imperative) 代表瞬間的 (instantaneous)、只此一次的 (once for all)、不是現在發生的動作;現在式命令語氣 (present imperative) 代表持續的 (continual)、習慣的 (habitual)、重複的 (repeated)、或正在進行的 (ongoing) 動作──這樣的說法不正確。
(7) 路19:13 ‘Πραγματεύσασθε ἐν ᾧ ἔρχομαι. 你們去作生意,直等我回來。【aorist 表達持續的動作】
(8) 林後13:11-12 χαίρετε καταρτίζεσθε παρακαλεῖσθε τὸ αὐτὸ φρονεῖτε εἰρηνεύετε … Ἀσπάσασθε ἀλλήλους ἐν ἁγίῳ φιλήματι. 願弟兄們都喜樂。要作完全人;要受安慰;要同心合意;要彼此和睦…你們親嘴問安,彼此務要聖潔。【就時間來看,present、aorist imperative沒有區別】
(9) 弗5:18 καὶ μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ ἐν ᾧ ἐστιν ἀσωτία ἀλλὰ πληροῦσθε ἐν Πνεύματι 不要醉酒,酒能使人放蕩;乃要被聖靈充滿。【照傳統文法,就要誤會以弗所教會習慣醉酒 ☹】
(10) 彼前2:17 Πάντας τιμήσατε τὴν ἀδελφότητα ἀγαπᾶτε τὸν Θεὸν φοβεῖσθε τὸν βασιλέα τιμᾶτε. 務要尊敬眾人,親愛教中的弟兄,敬畏神,尊敬君王。【aorist=整體、總結;三個 present=提點、聚焦】
(11) 太5:44 ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν διωκόντων ὑμᾶς· 只是我告訴你們,要愛你們的仇敵,為那逼迫你們的禱告。【用 present 引導門徒開始行動】
(12) 雅1:21 ἐν πραΰτητι δέξασθε τὸν ἔμφυτον λόγον 存溫柔的心領受那所栽種的道 【動作已經展開】
(13) 可4:39 “Σιώπα πεφίμωσο. καὶ ἐκόπασεν ὁ ἄνεμος καὶ ἐγένετο γαλήνη μεγάλη. 住了罷!靜了罷!風就止住,大大的平靜了。
(14) 徒15:29 ἐξ ὧν διατηροῦντες ἑαυτοὺς εὖ πράξετε. Ἔρρωσθε. 這幾件你們若能自己禁戒不犯就好了。願你們平安!【標準希臘書信結尾】
2.1.2 第二、三人稱命令語氣 (Second and third person Imperative)
-
第二人稱的翻譯跟英文類似,但第三人稱卻需要加上表達許可含意的「讓…」(let ... )。但這是為了翻譯成英文才有的,不是希臘文本身就有的。第三人稱命令語氣指揮別人的口氣,跟第二人稱同樣強烈。
-
Wallace 建議把第三人稱命令語氣翻譯成:he must …、I command him to … (GGBB, 486)。
(15) 太6:6 εἴσελθε εἰς τὸ ταμεῖόν σου καὶ … πρόσευξαι τῷ Πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ· 要進你的內屋…禱告你在暗中的父;
(16) 雅1:2 Πᾶσαν χαρὰν ἡγήσασθε ἀδελφοί μου ὅταν πειρασμοῖς περιπέσητε ποικίλοις 我的弟兄們,你們落在百般試煉中,都要以為大喜樂;
(17) 羅6:12 Μὴ οὖν βασιλευέτω ἡ ἁμαρτία ἐν τῷ θνητῷ ὑμῶν σώματι 所以,不要容罪在你們必死的身上作王
(18) 路16:29 Λέγει δὲ Ἀβραάμ ‘Ἔχουσι Μωϋσέα καὶ τοὺς προφήτας· ἀκουσάτωσαν αὐτῶν. 亞伯拉罕說:他們有摩西和先知的話可以聽從。
- 現在式的 [PMA-2P] 和 [PIA-2P] 字形相同,要靠上下文來判定──除非遇到否定 (命令語氣用 µή;直說語氣用 οὐ)。
(19) 羅6:22 νυνὶ δέ ἐλευθερωθέντες ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας δουλωθέντες δὲ τῷ Θεῷ ἔχετε τὸν καρπὸν ὑμῶν εἰς ἁγιασμόν τὸ δὲ τέλος ζωὴν αἰώνιον. 但現今,你們既從罪裡得了釋放,作了神的奴僕,就有成聖的果子,那結局就是永生。【有──直說?命令?】
- ἴδε [AMA-2S]、ἰδού[AMM-2S] 其實是 ὁράω [PIA-1S] 的命令語氣,但在新約已經是固定的用法,當作感歎詞 (interjection) 用。
2.1.3 命令與禁令 (Commands and prohibitions)
- 現在式命令語氣:用於命令 (command),加上μή變成禁令 (prohibition)。
- 不定過去式命令語氣:用於命令 (command),加上 μή 變成禁令的僅限於第三人稱 (只有八處:太6:3; 24:17, 8; 可13:15[2x], 16; 路17:31[2x])。【p.59 「但簡單過去式命令語氣卻僅限於禁令。」──翻譯錯誤】
- 要表達第二人稱禁令則用:μή+不定過去式假設語氣。
(20) 可9:25 “Τὸ ἄλαλον καὶ κωφὸν πνεῦμα ἐγὼ ἐπιτάσσω σοι ἔξελθε ἐξ αὐτοῦ καὶ μηκέτι εἰσέλθῃς εἰς αὐτόν. 你這聾啞的鬼,我吩咐你從他裡頭出來,再不要進去!【命令語氣:來;假設語氣:進入 (禁令)】
(21) 太6:19 Μὴ θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυροὺς 不要為自己積攢財寶
(22) 西2:21 “Μὴ ἅψῃ μηδὲ γεύσῃ μηδὲ θίγῃς 不可拿、不可嘗、不可摸
(23) 太24:17-18 ὁ ἐπὶ τοῦ δώματος μὴ καταβάτω ἆραι τὰ ἐκ τῆς οἰκίας αὐτοῦ καὶ ὁ ἐν τῷ ἀγρῷ μὴ ἐπιστρεψάτω ὀπίσω ἆραι τὸ ἱμάτιον αὐτοῦ. 在房上的,不要下來拿家裡的東西;在田裡的,也不要回去取衣裳。
2.2 假設語氣 (Subjunctive)
- 假設語氣用來表達「預期」(projection),可用於:獨立子句、從屬子句 (表達:目的、結果、條件)。
2.2.1 動詞觀點 (Verbal Aspect)
(24) 可9:37 “Ὃς ἂν ἓν τῶν τοιούτων παιδίων δέξηται ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου ἐμὲ δέχεται· καὶ ὃς ἂν ἐμὲ δέχηται οὐκ ἐμὲ δέχεται ἀλλὰ τὸν ἀποστείλαντά με. 凡為我名接待一個像這小孩子的,就是接待我;凡接待我的,不是接待我,乃是接待那差我來的。【兩個條件子句的 δέχομαι 從 aorist 換成 present,差別在於觀點】
2.2.2 否定的簡單過去式假設語氣(Negated aorist subjunctive)
- 第二人稱禁令:要用「否定的簡單過去式假設語氣」,來代替「否定的簡單過去式命令語氣」。
(25) 太5:36μήτε ἐν τῇ κεφαλῇ σου ὀμόσῃς 又不可指著你的頭起誓
(26) 提前5:1 Πρεσβυτέρῳ μὴ ἐπιπλήξῃς ἀλλὰ παρακάλει ὡς πατέρα 不可嚴責老年人,只要勸他如同父親【禁令:用否定的簡單過去式假設語氣;命令:用命令語氣】
(27) 太5:17 Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι ἀλλὰ πληρῶσαι· 莫想我來要廢掉律法和先知。我來不是要廢掉,乃是要成全。
(28) 太10:9 Μὴ κτήσησθε χρυσὸν μηδὲ ἄργυρον μηδὲ χαλκὸν εἰς τὰς ζώνας ὑμῶν 腰袋裡不要帶金銀銅錢。
2.2.3 命令和禁令 (Commands and prohibitions)
- 第一人稱假設語氣又稱為「勸勉的假設語氣」(horatory subjunctive)。用於肯定句時表達「讓我這麼作吧」,用於疑問句時則是「我該這麼作嗎?」。
- 單數「勸勉的假設語氣」比較少見。
(29) 路6:42 ‘Ἀδελφέ ἄφες ἐκβάλω τὸ κάρφος τὸ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ σου 容我去掉你眼中的刺
(30) 約19:15 “Τὸν Βασιλέα ὑμῶν σταυρώσω; 我可以把你們的王釘十字架麼?
(31) 徒7:34καὶ νῦν δεῦρο ἀποστείλω σε εἰς Αἴγυπτον.’ 來!我要差你往埃及去
- 複數「勸勉的假設語氣」比較常見,為了激勵聽眾思考、參與。
(32) 路2:15 “Διέλθωμεν δὴ ἕως Βηθλεὲμ καὶ ἴδωμεν τὸ ῥῆμα τοῦτο τὸ γεγονὸς 我們往伯利恆去,看看所成的事
(33) 路15:23 καὶ φέρετε τὸν μόσχον τὸν σιτευτόν θύσατε καὶ φαγόντες εὐφρανθῶμεν 把那肥牛犢牽來宰了,我們可以吃喝快樂;
(34) 羅5:1 Δικαιωθέντες οὖν ἐκ πίστεως εἰρήνην ἔχωμεν πρὸς τὸν Θεὸν διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ 我們既因信稱義,就藉著我們的主耶穌基督得與神相和。
(35) 羅6:1Τί οὖν ἐροῦμεν; ἐπιμένωμεν τῇ ἁμαρτίᾳ ἵνα ἡ χάρις πλεονάσῃ; 這樣怎麼說呢?我們可以仍在罪中、叫恩典顯多麼?【保羅說反話】
(36) 來4:1 Φοβηθῶμεν οὖν μή ποτε …δοκῇ τις ἐξ ὑμῶν ὑστερηκέναι. 就當畏懼,免得你們中間或有人似乎是趕不上了
(37) 來6:1 Διὸ … ἐπὶ τὴν τελειότητα φερώμεθα 所以,我們應當…竭力進到完全的地步
(38) 太6:31 Μὴ οὖν μεριμνήσητε λέγοντες· ‘Τί φάγωμεν; ἤ· ‘Τί πίωμεν; ἤ· ‘Τί περιβαλώμεθα; 所以,不要憂慮說:吃甚麼?喝甚麼?穿甚麼?
(39) 可12:14 ἔξεστιν δοῦναι κῆνσον Καίσαρι ἢ οὔ; δῶμεν ἢ μὴ δῶμεν; 納稅給該撒可以不可以?
(40) 林前16:11 μή τις οὖν αὐτὸν ἐξουθενήσῃ. 所以,無論誰都不可藐視他
2.2.4 假設語氣的強烈否定 (Emphatic negation of the subjunctive)
(41) Mat5:20 λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι ἐὰν μὴ περισσεύσῃ ὑμῶν ἡ δικαιοσύνη πλεῖον τῶν γραμματέων καὶ Φαρισαίων‚ οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. 我告訴你們,你們的義若不勝於文士和法利賽人的義,斷不能進天國。
(42) Mat5:26 ἀμὴν λέγω σοι‚ οὐ μὴ ἐξέλθῃς ἐκεῖθεν ἕως ἂν ἀποδῷς τὸν ἔσχατον κοδράντην. 我實在告訴你,若有一文錢沒有還清,你斷不能從那裡出來。
(43) 來13:5 αὐτὸς γὰρ εἴρηκεν “Οὐ μή σε ἀνῶ οὐδ’ οὐ μή σε ἐγκαταλίπω·” 因為主曾說:我總不撇下你,也不丟棄你。
2.3 祈願語氣 (Optative)
- 祈願語氣跟假設語氣非常相似,只不過多了一點距離 (remote)、模糊 (vague)、不確定 (less assured)、看情況而定 (contigent) 的感覺。
2.3.1 意志的用法 (Volitive usage)
(44) 可11:14 “Μηκέτι εἰς τὸν αἰῶνα ἐκ σοῦ μηδεὶς καρπὸν φάγοι. 從今以後,永沒有人吃你的果子。
(45) Phm1:20 Ναί‚ ἀδελφέ‚ ἐγώ σου ὀναίμην ἐν Κυρίῳ· ἀνάπαυσόν μου τὰ σπλάγχνα ἐν Χριστῷ. 兄弟阿,望你使我在主裡因你得快樂(或作:益處)並望你使我的心在基督裡得暢快。
(46) 彼前1:2Χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη πληθυνθείη. 願恩惠、平安多多的加給你們
2.3.2 評議的用法 (Deliberative usage)
(47) 徒8:31 “Πῶς γὰρ ἂν δυναίμην ἐὰν μή τις ὁδηγήσει με; 沒有人指教我,怎能明白呢?
(48) 徒26:29 Ὁ δὲ Παῦλος “Εὐξαίμην ἂν τῷ Θεῷ …οὐ μόνον σὲ ἀλλὰ καὶ πάντας τοὺς ἀκούοντάς μου σήμερον γενέσθαι τοιούτους ὁποῖος καὶ ἐγώ εἰμι παρεκτὸς τῶν δεσμῶν τούτων. 保羅說:…我向神所求的,不但你一個人,就是今天一切聽我的,都要像我一樣,只是不要像我有這些鎖鍊。
2.3.3 πρὶν ἤ (在…以前)
- 祈願語氣跟在 πρὶν ἤ 後面──古典希臘文的用法,新約只有兩處。
(49) 徒7:2 Ὁ Θεὸς τῆς δόξης ὤφθη τῷ πατρὶ ἡμῶν Ἀβραὰμ ὄντι ἐν τῇ Μεσοποταμίᾳ πρὶν ἢ κατοικῆσαι αὐτὸν ἐν Χαρράν 當日我們的祖宗亞伯拉罕在米所波大米還未住哈蘭的時候,榮耀的神向他顯現【Porter 認為 κατοικῆσαι 也可當作祈願語氣】
(50) 徒25:16 πρὸς οὓς ἀπεκρίθην ὅτι οὐκ ἔστιν ἔθος Ῥωμαίοις χαρίζεσθαί τινα ἄνθρωπον πρὶν ἢ ὁ κατηγορούμενος κατὰ πρόσωπον ἔχοι τοὺς κατηγόρους τόπον τε ἀπολογίας λάβοι περὶ τοῦ ἐγκλήματος. 我對他們說,無論甚麼人,被告還沒有和原告對質,未得機會分訴所告他的事,就先定他的罪,這不是羅馬人的條例。
2.4 未來式 (Future)